Heb je een dierbare met dementie? Dan merk je vast dat het voeren van een gesprek anders kan gaan dan voordat er dementie in het spel was. Hoe dat komt? Dementie is een progressieve en ingrijpende hersenaandoening die niet alleen de cognitieve functies aantast, maar ook de communicatievaardigheden. Dit maakt het voor jou als mantelzorger moeilijker om effectief te communiceren met jouw dierbare. Wij geven 10 tips waardoor het communiceren makkelijker kan verlopen.
Waarom communicatie bij dementie belangrijk is
Communicatie bij dementie is misschien lastig, maar in contact blijven is wel essentieel voor iemand met dementie. Het draagt bij aan de kwaliteit van leven en vermindert stress. Daarnaast is het ook essentieel voor jou als mantelzorger. Je wilt tenslotte verbinding blijven voelen met jouw dierbare en ondanks alles nog fijne momenten beleven.
1. Creëer een rustige en vertrouwde omgeving
Mensen met dementie kunnen gemakkelijk worden afgeleid en overprikkeld raken door hun omgeving. Het is belangrijk om een rustige en gestructureerde omgeving te creëren waarin communicatie kan plaatsvinden. Wat hierbij kan helpen is:
- het verminderen van achtergrondgeluiden;
- het zorgen voor voldoende licht;
- het minimaliseren van afleidingen.
2. Gebruik eenvoudige taal en zinnen
Op een bepaald punt in het dementieproces wordt het moeilijker om complexe taal en lange zinnen te begrijpen. Als mantelzorger kun je hier eenvoudig op inspelen door jouw taalgebruik aan te passen aan het niveau van dierbare met dementie. Gebruik korte, eenvoudige zinnen en vermijd vaktaal of abstracte concepten. Ook handig: herhaal belangrijke informatie als dat nodig is.
3. Stel duidelijke vragen
Een andere tip om communicatie bij dementie makkelijker te maken is het stellen van duidelijke vragen. Open vragen, zoals "Hoe voel je je?" of ‘’Wat wil je eten?’’ kunnen verwarrend zijn voor iemand met dementie. Het is beter om gesloten vragen te stellen die kunnen worden beantwoord met "ja" of "nee", zoals "Heb je honger?" of "Wil je gaan zitten?" Dit maakt het voor de persoon met dementie gemakkelijker om te reageren.
4. Luister actief en geduldig
Luisteren is een cruciaal onderdeel van effectieve communicatie bij dementie. Geef de persoon met dementie voldoende tijd om te reageren en onderbreek niet als je niet direct snapt wat iemand probeert te vertellen. Luister ook naar non-verbale signalen, zoals lichaamstaal en gezichtsuitdrukkingen, om te begrijpen wat de persoon probeert te communiceren.
Pauline, medewerker bij September deelt hierover het volgende:
Mensen met dementie hebben gelijk door als je het niet begrijpt, want zij lezen jouw gedachten onmiddellijk af van je gezicht. Ze zijn namelijk zeer gevoelig voor non-verbale reacties en zien aan gezichtsuitdrukkingen hoe de vlag erbij hangt. Laat daarom in het gesprek jouw gedachten zo min mogelijk zien en ga gewoon mee in het verhaal. Dit kun je doen door de intonatie en gezichtsuitdrukking van jouw dierbare met dementie te spiegelen. Dus vertelt iemand met open ogen en verwondering een verhaal? Luister en herhaal wat woorden met dezelfde gezichtsuitdrukking en intonatie.
5. Gebruik visuele hulpmiddelen
Ouderen met dementie kunnen baat hebben bij visuele hulpmiddelen, zoals foto's, kaarten, of een dagelijkse agenda. Deze kunnen helpen om gesprekken te ondersteunen en de persoon te herinneren aan belangrijke gebeurtenissen en taken.
6. Wees geduldig en empathisch
Het kan frustrerend zijn om te communiceren met iemand met dementie, vooral als ze herhaalde vragen stellen of verward lijken. Hoe lastig ook, het is essentieel om geduldig te blijven en empathie te tonen. Probeer de emoties van de persoon te begrijpen en bied geruststelling en comfort als dat nodig is.
7. Gebruik lichaamstaal en aanraking
Lichaamstaal en aanraking kunnen krachtige manieren zijn om emotionele connectie te behouden. Een vriendelijke glimlach, oogcontact en zachte aanraking kunnen geruststellend zijn en helpen bij het opbouwen van vertrouwen. Leg bijvoorbeeld voorzichtig je hand op iemand hand als teken van: ik hoor je en begrijp je. Maar ook een handmassage of stevige knuffel kan heel fijn zijn.
Pauline deelt een mooi voorbeeld uit de praktijk:
Laatst kwam ik een bewoner tegen in de gang. Ze ging net naar buiten om te wandelen. Ze zei: "Ha ben je daar weer" en opende haar armen ineens terwijl ze me tegemoet liep. Ik kroop tegen haar aan en beantwoordde haar knuffel. "Dit zul je best weleens missen", vroeg ik haar. “Tuurlijk, het lijfelijke contact mis ik soms enorm en heus niet een man ofzo, maar het gebeurt gewoon niet meer. Even intiem zijn, is zo'n fijn gevoel.''
8. Geef keuzes
Het geven van keuzes, zelfs eenvoudige, zijn heel belangrijk. Zelf keuzes mogen maken helpt enorm om de eigenwaarde verhogen. Een voorbeeld: in plaats van te zeggen "Trek deze trui aan", kunt u vragen: "Wil je de blauwe trui of de rode trui aantrekken?"
9. Respecteer hun waardigheid
Het is van het grootste belang om de waardigheid van de persoon met dementie te behouden. Vermijd betuttelende taal en behandeling. Iemand weet misschien bepaalde dingen niet meer, maar iemand met dementie voelt heel goed aan als hij/zij wordt betutteld en niet serieus wordt genomen. Behandel de persoon met respect en erken hun individualiteit.
10. Zorg goed voor jezelf
Als mantelzorger heb je een hele belangrijke rol in het leven van jouw dierbare met dementie, maar het is essentieel om ook goed voor jezelf te zorgen. Want dag en nacht voor iemand klaar staan, kan emotioneel en fysiek veeleisend zijn. Een paar tips: probeer steun te zoeken, hulp te aanvaarden en af en toe pauzes te nemen om burn-out klachten te voorkomen.
Kortom: uitdagend, maar zeker niet onmogelijk
Communiceren met iemand met dementie kan uitdagend zijn. Maar met de juiste technieken kunnen mantelzorgers de kwaliteit van leven van hun geliefden verbeteren en de relatie versterken. In onze Wonen bij September woonhuizen helpen collega’s daar graag bij. Zij zijn geoefend in het contact leggen met mensen met dementie en nemen graag alle tijd om mantelzorgers daarin te begeleiden en helpen.
Meer hulp nodig in het omgaan met dementie? Bekijk ook eens:
- Hij wist niet eens meer hoe ik heette… hoe ga je daarmee om?
- Mensen met dementie eigen regie geven: waarom is dit zo belangrijk?
- Meer weten over Wonen bij September? Bekijk onze huizen.